| I. | ``ৰঙা``ৰঙৰ শ্ৰেণীত থকা উদ্যোগ সমূহৰ তালিকা |
| ক. | পৰিবেশ আৰু বন মন্ত্ৰণালয়, ভাৰত চৰকাৰৰ দ্বাৰা গুৰুতৰ প্ৰদূষিত হিছাবে চিহ্নিত উদ্যোগ আৰু কেন্দ্ৰীয় কৰ্ম পৰিকল্পনাৰ অধীনত আচ্ছাদিত উদ্যোগ। যেনে: |
| ১ | এলুমিনিয়াম গলোৱা |
| ২ | চিমেণ্ট |
| ৩ | ক্ল`ৰ ক্ষাৰ |
| ৪ | কপাৰ স্ফুলিঙ্গ |
| ৫ | ডিস্তিলেৰী সহ ফাৰমেনটেচন উদ্যোগ |
| ৬ | ডাই আৰু ডাই-মধ্যস্থতা |
| ৭ | সাৰ (মৌলিক)(সূত্ৰৰ বাহিৰে) |
| ৮ | লোহা আৰু ইস্পাত (প্ৰক্ৰিয়া কৰণত জড়িত আকৰ/স্ক্ৰ্যাপ/ইণ্টিগ্ৰেটেড স্তীল প্লেণ্ট) |
| ৯ | তেল শোধনাগাৰ (খনিজ তেল বা পেট্ৰো ৰিফাইনেৰী) |
| ১০ | কীটনাশক (কাৰিকৰী)(সূত্ৰৰ বাহিৰে) |
| ১১ | পেট্ৰোকেমিক্যেলচ (কেচামাল হিছাবে ব্যৱহাৰ বা নামমাত্ৰ ব্যৱহাৰ) |
| ১২ | ফাৰ্মাচিউটিক্যেলচ (সূত্ৰৰ বাহিৰে) |
| ১৩ | পাল্প আৰু কাগজ (পাল্পঙৰ সৈতে বা বাহিৰে কাগজ উৎপাদন) |
| ১৪ | চেনি (খণ্ডশ্ৰী বাহিৰে) |
| ১৫ | চামড়াৰ উদ্যোগ |
| ১৬ | তাপীয় বিদ্যুৎ কেন্দ্ৰ |
| ১৭ | দস্তা স্ফুলিঙ্গ |
| বি. | নিম্নলিখিত উদ্যোগে উৎপাদন কৰা সামগ্ৰী বা নিম্নলিখিত গতিবিধি সমূহ পুৰা কৰা :- |
| ১ | এনডাইজিং |
| ২ | এছবেস্ট বা এছবেস্ট ভিত্তিক উদ্যোগ |
| ৩ | মটৰগাড়ি যুক্ত উৎপাদন / একত্ৰিকৰণ |
| ৪ | চিৰামিক / ৰিফ্ৰেক্টৰিজ |
| ৫ | ৰাষায়ণিক, পেট্ৰকেমিক্যেল আৰু ইলোকট্ৰোকেমিক্যেল যেনে ছালফিউৰিক এছিড, নাইট্ৰিক এছিড, ফসফৰিক এছিজ ইত্যাদি |
| ৬ | ক্লোৰেট, পাৰকোলেট আৰু পাৰক্সাইডচ |
| ৭ | ক্লোৰিন, ফ্লোৰাইন, ব্ৰোমিন, আয়োডিন আৰু ইয়াৰ যৌগ |
| ৮ | কোক তৈয়াৰ কৰা, কয়লা দ্ৰৱণ, কোল্টাৰ পাতন বা জ্বলোৱা গ্যেছ তৈয়াৰ কৰা |
| ৯ | প্ৰচলিত প্ৰবাহমান ব্যৱহায্য প্লেণ্ট |
| ১০ | শুকান কয়লা প্ৰক্ৰিয়াজাতকৰণ / খনিজ প্ৰক্ৰিয়াজাতকৰণ উদ্যোগ যেনে আকৰ চিনটেৰিং পেলিটাইজেছন ইত্যাদি |
| ১১ | বিস্ফোৰকত অন্তৰ্ভূক্ত ডেটোনেটৰ, ফিউজ ইত্যাদি |
| ১২ | খমিৰ, বিয়েৰ প্ৰভৃতিৰ উৎপাদনৰ লগত জড়িত উদ্যোগ |
| ১৩ | ফায়াৰ ক্ৰেকাৰ্চ |
| ১৪ | ফাউণ্ডেৰীজ |
| ১৫ | গ্লাছ আৰু ফাইবাৰ গ্লাছ উৎপাদন আৰু প্ৰক্ৰিয়াকৰণ (গলোৱাৰ বাহিৰে) |
| ১৬ | আঠা আৰু জিলেটিন |
| ১৭ | গধুৰ যন্ত্ৰবিদ্যা |
| ১৮ | চিকিৎসালয় |
| ১৯ | গৰম মিশ্ৰণ উদ্যোগ |
| ২০ | হাইড্ৰকায়নিক এছিড আৰু ইয়াৰ ডেৰিভেটিভছ |
| ২১ | ভস্মীকৰণ উদ্যোগ |
| ২২ | ইলেকট্ৰোড আৰু গ্ৰাফাইট ব্লক, সক্ৰিয় কাৰ্বন, কলা কাৰ্বন ইত্যাদি সৈতে উদ্যোগিক কাৰ্বন |
| ২৩ | উদ্যোগীক আৰু অজৈবিক গেছ যেনে : (ক)ৰাষায়ণিক গেছ: এচিটাইলিন,হাইড্ৰজেন, ক্ল`ৰিণ, ফ্ল`ৰাইন, এম`নিয়া, চাৰফাৰ ডাইঅক্সাইড, ইথাইলিন, হাইড্ৰজেন চালফাইড, ফচফিন,(খ) হাইড্ৰকাৰ্বন গেছ : মিথেন, বুটেন, ইথেন, প্ৰ`পেন |
| ২৪ | উদ্যোগ বা প্ৰক্ৰিয়া ইলেট্ৰপ্লেটিং সঞ্চালনত জড়িত |
| ২৫ | ফাউণ্ড্ৰি পা প্ৰক্ৰিয়াত জড়িত উদ্যোগ বা ইয়াৰ সঞ্চালন |
| ২৬ | ধাতুৰ ব্যৱহাৰ বা প্ৰক্ৰিয়াকৰণ যেনে পিকলিং, পৃষ্ঠ লেপন, ৰং গৰম কৰা, ৰং বেলেগ কৰা, তাপ ব্যৱস্থাপনা, ফটোচাফটিং আৰু সমাপ্তিকৰণ ইত্যাদি |
| ২৭ | শীহ গলোৱা আৰু পুণৰ প্ৰক্ৰিয়াকৰণ আৰু উৎপাদন |
| ২৮ | চুনযুক্ত উৎপাদন |
| ২৯ | তৈলাক্ত তেল, গ্ৰীচ বা পেট্ৰোলিয়াম ভিত্তিক পণ্য |
| ৩০ | দুদ্ধ প্ৰক্ৰিয়াকৰণ আৰু দুদ্ধজাত সামগ্ৰী (ইণ্টিগ্ৰেটেজ প্ৰকল্প) |
| ৩১ | উপকাৰী আয়ৰণ আৰু খনি |
| ৩২ | জৈৱ ৰাষায়ণিক উৎপাদন |
| ৩৩ | প্যাৰবয়ল্ড চাউল মিল |
| ৩৪ | ৰং আৰু ঔজ্বল্য (সংমিশ্ৰণ/মিশ্ৰণ বাদে) |
| ৩৫ | পেট্ৰোলিয়াম পণ্য উৎপাদন ও তেল/অশোধিত তেল/অৱশিষ্টাংশ পুনৰ্ব্যৱহাৰ |
| ৩৬ | ফচফৰাছ শিল প্ৰক্ৰিয়াকৰণ উদ্যোগ |
| ৩৭ | ফচফৰাছ আৰু ইয়াৰ যৌগ |
| ৩৮ | ফটোগ্ৰাফিক ছায়াছবি আৰু ৰাষায়ণ |
| ৩৯ | ৰংঙ্গক আৰু মধ্যবৰ্তী |
| ৪০ | সুৰা মিশ্ৰণ বা দ্ৰবীভূত কৰাৰ দ্বাৰা পেয় সুৰা (আই এম এফ এল) |
| ৪১ | বিদ্যুৎ উৎপাদক উদ্যোগ (ডি. জি. চেটৰ বাহিৰে) |
| ৪২ | ক্ল`ৰিনেটেড হাইড্ৰ`কাৰ্বন সমন্বিত প্ৰক্ৰিয়া |
| ৪৩ | শ্বিপ ব্ৰেকিং |
| ৪৪ | কচাইখানা আৰু মাংস প্ৰক্ৰিয়াকৰণ গোট |
| ৪৫ | ব্লাষ্ট ফাৰ্ণেচ, অপেন হাৰ্থ ফাৰ্ণেচ, ইণ্ডাক্সন ফাৰ্ণেচ আৰু আৰ্ক ফাৰ্ণেচ ইত্যাদিৰ নিচিনা যি কোনো সঁজুলিৰ ব্যৱহাৰ জড়িত ক`ক প্লাণ্ট সহ তীখা আৰু তীখা উৎপাদ বা যি কোনো এটা সঞ্চালন বা প্ৰক্ৰিয়া সমূহ যেনে হিট ট্ৰিটমেণ্ট, এচিড পিকলিং, ৰ`লিং আৰু গেল্ভেনাইজিং ইত্যাদি |
| ৪৬ | শিল ভঙা যন্ত্ৰ |
| ৪৭ | অস্ত্ৰোপচাৰ আৰু ল্যেটেক্স জড়িত অস্ত্ৰোপচাৰ আৰু চিকিৎসা সঁজুলি |
| ৪৮ | চিন্থেটিক ডিটাৰজেণ্ট আৰু চাবোন |
| ৪৯ | সুতা, টায়াৰ কৰ্ড, পলিয়েস্টাৰ ফিলামেণ্ট সুতা সহ চিন্থেটিক ফাইবাৰ |
| ৫০ | চিন্থেটিক ৰেজিনচ |
| ৫১ | গলোৱাৰ বাহিৰে চিন্থেটিক ৰাবাৰ |
| ৫২ | চিগাৰেট আৰু ধপাত প্ৰক্ৰিয়াকৰণ সহ ধপাত জাতিয় দ্ৰব্য |
| ৫৩ | দ্ৰাৱক নিষ্কাশিত তেল সহ উদ্ভিদতুল্য তেল, হাইদ্ৰজেনিটেড তেল |
| ৫৪ | ঘৰ্ষণ, ধোৱা, ৰঁজক, ছপা আৰু যিকোনো নিৰ্গমন/নিৰ্গমন উৎপাদন প্ৰক্ৰিয়া |
| II. | ``কমলা`` ৰঙৰ শ্ৰেণীত থকা উদ্যোগ সমূহৰ তালিকা |
| A. | পৰিবেশ আৰু বন মন্ত্ৰণালয়, ভাৰত চৰকাৰৰ দ্বাৰা চিহ্নিত ``কমলা``ৰং ৰ শ্ৰেণীত থকা উদ্যোগ সমূহ |
| ১ | যানবাহন চাৰ্ভিচিং আৰু মেৰামতী কৰা স্থান |
| ২ | ইটা নিৰ্মান |
| ৩ | কাজু প্ৰক্ৰিয়াজাতকৰণ উদ্যোগ (শুকান প্ৰক্ৰিয়া) |
| ৪ | চিমেণ্ট ক্লিংকাৰ গুৰিকৰা ইউনিট |
| ৫ | কটন গুঁড়ি কৰা, কটা আৰু বয়ন |
| ৬ | মাছ প্ৰক্ৰিয়াজাতকৰণ |
| ৭ | আটা মিল (ঘৰুৱা অটা মিলৰ বাহিৰে) |
| ৮ | খাদ্য সংযোজাত্মক পুষ্টি আৰু স্বাদ |
| ৯ | শাক-পাছলি আৰু ফল-মূল সহ খাদ্য প্ৰক্ৰিয়াকৰণ |
| ১০ | সুবাশ আৰু উদ্যোগীক পাৰফিউম |
| ১১ | হোটেল আৰু ৰেষ্টুৰেণ্ট |
| ১২ | তৎক্ষনিক চাহ/কফি, কফি প্ৰক্ৰিয়াকৰণ |
| ১৩ | খণ্ডশাৰি চেনি |
| ১৪ | দ্ৰৱীভূতকৰণ, পৰিশোধন প্ৰক্ৰিয়াত জড়িত পৰীক্ষাগাৰ ৰাষায়ণ |
| ১৫ | পৰীক্ষাগাৰ সামগ্ৰী |
| ১৬ | লিড এচিড ব্যেটেৰি পুনৰ কৰ্মোপযোগী কৰা/একত্ৰিকৰণ |
| ১৭ | গলিত খাদ্য |
| ১৮ | শ্বীট কাঁচ আৰু ফটোফ্ৰোমিংৰ পৰা আয়না উৎপাদন |
| ১৯ | চিন্থেটিক ডিটাৰজেণ্ট অন্তবৰ্তী উৎপাদ (চিন্থেটিক ডিটাৰজেণ্ট উৎপাদৰ বাহিৰে) |
| ২০ | চাবোন তৈয়াৰ ( ব্যৱসায় প্ৰদুষণ উৎপন্ন প্ৰক্ৰিয়া) |
| ২১ | ধাতুৰ ব্যৱহাৰ বা প্ৰক্ৰিয়াকৰণ যেনে পৃষ্ঠ লেপন, ৰং গৰম কৰা |
| ২২ | অ-সুৰাযুক্ত পানীয় (নৰম পানীয়) |
| ২৩ | এম পি কে সাৰ/কণিকাযুক্ত কৰা |
| ২৪ | জৈৱ পুষ্টি |
| ২৫ | বীজাণু নাশক/কীট নাশক/ফাংগিচাইডচ/তৃণ নাশক/কৃষি ৰাষায়ণ তৈয়াৰ কৰণ |
| ২৬ | পেট্ৰোলিয়াম উৎপাদ/অশোধিত তেল জমা আৰু স্থানান্তৰ ক্ৰঁচ-ক্ৰাণ্ট্ৰী পাইপলাইনৰ বাহিৰে |
| ২৭ | ফাৰ্মাচিউটিকেলচ ফৰ্মুলেশন |
| ২৮ | প্লাই কাঠ আৰু ব`ৰ্ড উৎপাদন |
| ২৯ | প্ৰাক-সিদ্ধ চাউল মিল |
| ৩০ | কফিৰ গুটি চাফা কৰা আৰু ফাৰ্মেণ্টিং |
| ৩১ | গুড়ি কৰা ইউনিট |
| ৩২ | প্ৰসাৰিত/নিৰ্গমন উৎপাদন প্ৰক্ৰিয়া জড়িত নোহোৱা চিকিৎসা সামগ্ৰী |
| ৩৩ | টায়াৰ আৰু টিউব ভেলকেনাইজেছন, ৰিট্ৰেডিং কাৰ্য্য |
| ৩৪ | ওৱাৰ ড্ৰেইনিং (শীত প্ৰক্ৰিয়া)আৰু বেইলিং ষ্ট্ৰাপ |
| III. | ``সেউজীয়া``ৰঙৰ শ্ৰেণীত থকা উদ্যোগ সমূহৰ তালিকা |
| A. | বিষয় হিছাবে ৰাজ্যিক প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ ব`ৰ্ডৰ পৰা সাধাৰণ এন ও চি/অনুমোদন জাৰি কৰিবৰ কাৰণে ৰাজ্য চৰকাৰৰ অধিসূচনাৰ অধীনত পৰামৰ্শ প্ৰদান কৰা ক্ষুদ্ৰ পৰিমাণৰ উদ্যোগ কুটীৰ/আৰু গ্ৰাম্য শ্ৰেণী |
| B. | সেই সকলো উদ্যোগ আৰু প্ৰক্ৰিয়া যি ``ৰঙা`` আৰু / বা ``কমলা`` ৰঙৰ শ্ৰেণীৰ অধীনত জড়িত নহয় সেই সমূহে প্ৰদূষণ প্ৰক্ৰিয়া বা ধোঁৱা উৎপন্ন নকৰে |
| ১ | কাপোৰ তৈয়াৰ কৰা |
| ২ | এয়াৰ কুলাৰ, কণ্ডিচনাৰ এচ্চেম্বল্লী |
| ৩ | বাইচাইকেল, শিশুৰ গাড়ী আৰু অন্যান্য ক্ষুদ্ৰ মটৰ নথকা যানবাহনৰ এচ্চেম্বল্লী |
| ৪ | অটা মিল |
| ৫ | মিঠাই কেক, বিস্কুট, বেকাৰি উৎপাদ |
| ৬ | বাঁহ আৰু বেতৰ উৎপাদ ( অকল ড্ৰাই অপাৰেচন) |
| ৭ | মুদ্ৰণৰ কাৰণে ব্লক তৈয়াৰ |
| ৮ | ব্লাক চিমেণ্ট টাৰ্মিনেল |
| ৯ | পিচব`ৰ্ড আৰু ধৌতোলা বাকচ আৰু কাগজ উৎপাদ (কাগজ বা গুড়ী উৎপাদনৰ বাহিৰেও) |
| ১০ | কাৰ্পেট বয়ন |
| ১১ | চিলিং প্লেণ্ট আৰু কল্ড ষ্টোৰেজ |
| ১২ | কটন আৰু উলৰ হোচিয়াৰি |
| ১৩ | দাইল মিল |
| ১৪ | ইলেকট্ৰনিক আৰু ইলেকট্ৰিকেল সামগ্ৰী |
| ১৫ | ইলেকট্ৰনিক্স সৰঞ্জাম (এচ্চেম্বল্লী) |
| ১৬ | পাদুকা (ৰবৰ) |
| ১৭ | ফাউণ্টেইন কলম |
| ১৮ | কাপোৰ চিলোৱা, দৰজি |
| ১৯ | সোণ আৰু ৰূপৰ সোণাৰী |
| ২০ | সোণ আৰু ৰূপালী সুতাৰ কাম |
| ২১ | বাদামৰ বাকলী গোছোৱা (শুকান) |
| ২২ | আইচ ক্ৰিম আইচ বনোৱা |
| ২৩ | উদ্যোগীক গেছ, মূখ্যত : এয়াৰ, অক্সিজেন, নাইট্ৰোজেন, আৰ্গন, হিলিয়াম,কাৰ্বন ডাই অক্সাইড, নাইট্ৰচ অক্সাইড |
| ২৪ | অন্তৰণ আৰু প্ৰলিপ্ত কাগজপত্ৰ (কাগজ বা গুড়ী উৎপাদনৰ বাহিৰেও) |
| ২৫ | জব্বি আৰু যন্ত্ৰ |
| ২৬ | টানিং আৰু হাইড প্ৰচেচিং বাহিৰে চামড়া পাদুকা আৰু চামড়াজান উৎপাদ |
| ২৭ | লঘূ অভিযান্ত্ৰিক |
| ২৮ | কৃট্ৰিম ডিটাৰজেণ্ট উৎপাদৰ নিৰ্মাণ |
| ২৯ | বাণিজ্য নিৰ্গমন প্ৰজন্ম প্ৰক্ৰিয়াৰ বাহিৰে চাবোন উৎপাদন ( অকল ফেট আৰু ফেটি এচিডৰ চাপ`নিফিকেচন ) |
| ৩০ | মেডিকেল আৰু অস্ত্ৰোপচাৰ সজুলি |
| ৩১ | খনিজ পানী |
| ৩২ | বাদ্য যন্ত্ৰ উৎপাদন |
| ৩৩ | তেল গ্ৰিণিং/ তিবাৰিত (হাইড্ৰজিনেশন/ৰিফিন্নিং নহয়) |
| ৩৪ | অপটিকেল ফ্ৰেম |
| ৩৫ | পেইণ্ট (একমাত্ৰ মিশ্ৰণ প্ৰণালীৰ দ্বাৰা) |
| ৩৬ | কাগজৰ পিন আৰু ইউ-ক্লিপ |
| ৩৭ | প্লাষ্টিক আৰু পি.ভি.চি. প্ৰক্ৰিয়াজাত সামগ্ৰী |
| ৩৮ | পলিথিন, প্লাষ্টিক আৰু পি. ভি. চি. ইনজেকশনৰ মাধ্যমৰ সামগ্ৰী/এক্সট্ৰুশন মল্ডিং |
| ৩৯ | পাৱাৰলুমচ.// হেণ্ডলুমচ (ডাই আৰু ব্লিচিং বাহিৰেও) |
| ৪০ | ছপাশাল |
| ৪১ | ৰেডিও এচেম্বলিং |
| ৪২ | ৰাইচ মুল্লৰ্চ |
| ৪৩ | ৰচি (তুলা আৰু প্লাষ্টিক) |
| ৪৪ | ৰাবাৰ পণ্য উদ্যোগ |
| ৪৫ | বৈজ্ঞানিক আৰু গণিতিক যন্ত্ৰ |
| ৪৬ | জোতাৰ ফিটা উদ্যোগ |
| ৪৭ | ক্ৰীড়া সামগ্ৰী |
| ৪৮ | শস্য তিওৱা আৰু প্ৰক্ৰিয়াকৰণ |
| ৪৯ | চুফাৰি (তামোল) আৰু মছলা খুন্দা |
| ৫০ | থাৰ্ম`মিটাৰ নিৰ্মাণ |
| ৫১ | পুতলা |
| ৫২ | হাইড্ৰলিক ডিচাৰ্জৰ দ্বাৰা ব্যৱহৃত বালিৰ ক্ষয়ন |
| ৫৩ | পানী পাতলিকৰণ আৰু খনিজমুক্ত কৰা উদ্যোগ |
| ৫৪ | স্কিনিং, ধোৱা, ৰঞ্জন, প্ৰিণ্টি বা কোনো প্ৰৱাহমান/নিৰ্গমন উৎপাদন প্ৰক্ৰিয়াত জড়িত সুতা বা টেক্সটাইল প্ৰক্ৰিয়াকৰণ |
| IV. | অ-প্ৰদূষণযুক্ত উদ্যোগীক কাৰ্য্যকলাপ [সন্মতি পৰা ৰেহাই] |
| ১ | চিলাই/বস্ত্ৰ নিৰ্মাণ |
| ২ | হস্ত তাঁত |
| ৩ | আচবাৱ(কাঠ আৰু ষ্টীল) |
| ৪ | ঘৰুৱা বৈদ্যুতিক আৰু বৈদ্যুতিক আহিলা/সৰঞ্জাম, মম। |
| ৫ | মম |
| ৬ | বাঢ়ৈ (কাঠ কল বহিৰ্ভূক্ত) |
| ৭ | ষ্টীলৰ ট্ৰাংক আৰু চুটকেচ নিৰ্মাণ |
| টোকা |
| ১ | যি সমূহ উদ্যোগ ওপৰত উল্লেখ কৰা শ্ৰেণী সমূহৰ ভিতৰত নপৰে (উঃস্বঃ ৰঙা/কমলা/সেউজীয়া/অ-প্ৰদূষণযুক্ত), তাৰ শ্ৰেণীবিভাজনৰ বিষয়ে সিন্ধান্ত ব`ৰ্ডৰ সদস্য-সচিব আৰু দুজন চিনিয়ৰ অফিচাৰ সহ প্ৰধান কাৰ্য্যালয়ৰ স্তৰৰ এখন কমিটিয়ে গ্ৰহণ কৰিব। |
| ২ | ৰাজ্যিক ব`ৰ্ড আৰু / অথবা ৰাজ্য চৰকাৰৰ কৰ্তৃত্ব নিৰ্ধাৰিত অগ্ৰাধিকাৰ দিয়া আৰু ৰাজ্যিক ব`ৰ্ডৰ স্থানীয় শৰ্তাৱলী অনুযায়ী উদ্যোগ সমূহৰ শ্ৰেণীবিভাজন গ্ৰহণ কৰিব পাৰে |
